Z wielkim smutkiem informujemy, że w dniu 3 lutego br. odszedł prof. dr hab. Leszek Kuźnicki, Nestor Instytutu Nenckiego, związany z nami od ponad siedemdziesięciu lat. Działalność naukową rozpoczął w 1951 r., pracując pod opieką prof. Jana Dembowskiego, jednego z „ojców” Instytutu Nenckiego – zasłużonego, w szczególności, podczas odradzania się Instytutu w czasach powojennych.

Prof. Kuźnicki początkowo był zatrudniony w Zakładzie Biologii Eksperymentalnej Uniwersytetu Łódzkiego, a od 1953 r. nieprzerwanie, aż do końca - w Instytucie Nenckiego; najpierw w Łodzi, a następnie w Warszawie. Po przeniesieniu Instytutu do Warszawy, prof. Kuźnicki kontynuował, pionierskie wówczas, badania nad biologią orzęsków - stanowiły one podstawę uzyskania przez niego w 1962 r. stopnia doktora. Promotorem rozprawy był oczywiście prof. Jan Dembowski. Tematyką szeroko pojętego ruchu orzęsków zajmował się całe swoje aktywne życie eksperymentatora. W latach 1967-1968 przebywał na rocznym stażu badawczym w University of California Los Angeles (UCLA). Prowadzone tam badania posłużyły jako materiał do rozprawy habilitacyjnej. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1969 r. W 1970 r. został kierownikiem Pracowni Fizjologii Ruchów Komórkowych w ówczesnym Zakładzie Biologii Komórki, którą prowadził do 1991 r. Tytuły profesora nadzwyczajnego (1974 r.) i zwyczajnego (1988 r.) zostały mu nadane przez Radę Państwa. W 1988 r., prof. Kuźnicki przebywał jako visiting professor w University of Tennessee w Knocxville. Wychowankami prof. Kuźnickiego byli, m.in., doc. dr hab. Ewa Mikołajczyk i prof. dr hab. Stanisław Fabczak (wieloletni kierownicy Zakładu Biologii Komórki), prof. Michał Opas (prowadzący przez wiele lat badania na University of Toronto) oraz doc. dr hab. Wanda Grębecka (wieloletni pracownik Instytutu). Poza mechanizmami ruchu organizmów jednokomórkowych interesowały go również ewolucjonizm, historia i metodologia biologii, a także prognostyka.

Bibliografia prof. Leszka Kuźnickiego obejmuje ponad 600 pozycji, w tym publikacje z badań doświadczalnych, monografie, podręczniki, artykuły przeglądowe i kronikarskie upowszechniające wiedzę. Na szczególne wyróżnienie zasługuje autorstwo trzytomowego dzieła (plus suplement) poświęconego historii Instytutu Nenckiego, wydanego w 2008 r. z okazji 90-lecia Instytutu. Dzięki tej publikacji kolejne pokolenia mogą zapoznać się z bogatą przeszłością Instytutu, a zwłaszcza z osobami, które Instytut współtworzyły.

Jego zdolności organizacyjne i olbrzymia kultura osobista spowodowały, że w latach 1968 -1975 pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu, początkowo ds. ogólnych, a następnie naukowych. Z kolei osiągnięcia naukowe przyczyniły się do jego wyboru na członka korespondenta PAN (1976 r.), a następnie na członka rzeczywistego PAN (1989 r.). Był członkiem/przewodniczącym Komitetu Cytobiologii PAN i szeregu innych gremiów, zarówno związanych z PAN, jak i poza PAN (m.in. był członkiem Rady Nauki przy Lechu Wałęsie). W 1989 r. został wybrany na Wiceprezesa i Sekretarza Naukowego PAN, a następnie w latach 1993-1998 pełnił funkcję Prezesa PAN. To były trudne czasy przemian ustrojowych i majątkowych dla całego kraju, a także i Akademii. Prof. Kuźnickiemu udało się przeprowadzić Akademię przez ten trudny okres, a w szczególności do uregulowania na drodze ustaw jej spraw majątkowych i organizacyjnych. To dzięki niemu instytuty PAN uzyskały osobowość prawną. Udzielał się również na forum międzynarodowym, był m.in. członkiem International Commission of Protozoology, współzałożycielem All European Academies of Science and Humanities (ALLEA) i członkiem Rady Zarządzającej European Science Foundation.

Prof. Kuźnicki urodził się w Łodzi (w 1928 r.) i mimo, że to w Warszawie spędził niemal całe swoje życie zawodowe, to utożsamiał się z Łodzią, przy wielu okazjach nazywając siebie i swoich instytutowych kolegów (m.in. prof. Lecha Wojtczaka i prof. Witolda Drabikowskiego), którzy wraz z nimi przenieśli Instytut z Łodzi do Warszawy, określeniem „Lodzermensch”. Wg słownika to określenie, wywodzące się z przełomu XIX//XX wieku, dotyczy ówczesnych mieszkańców Łodzi, a bardziej ogólnie - osób cechujących się wyjątkową pracowitością, wytrwałością, ze zdolnością do dużych wysiłków i dużą przedsiębiorczością. I taki właśnie był nasz Nestor - pracował do końca, jeszcze kilka miesięcy temu codziennie był w Instytucie, żywotnie zainteresowany tym, co się w nim dzieje, skory do dyskusji i wsparcia. Przez wiele kadencji był członkiem Rady Naukowej, ostatnio z głosem doradczym, brał udział w rekrutacji kandydatów na stanowisko grupy badawczej, był też współzałożycielem Fundacji Nenckiego.

Będzie nam brakowało jego życzliwości, charyzmy i energii. Tak niedawno świętowaliśmy jego 90-lecie; na sesję jubileuszową przybyło wielu jego wychowanków i współpracowników; szykowaliśmy się na kolejne spotkanie...

Żegnamy wielkiego badacza i dobrego, prawego człowieka, ostatniego już z tzw. desantu łódzkiego. Synowi, prof. Jackowi Kuźnickiemu i jego Rodzinie składamy wyrazy szczerego współczucia.

Pracownicy i Dyrekcja Instytutu Nenckiego PAN